Dermatoskopia

Rozmowa z dermatologiem – znamiona i nowotwory skóry, część 1.

Czym są znamiona i jak powstają? Które z nich są groźne? Jak samodzielnie rozpoznać zagrożenie? Na czym polega badanie znamion? Na te pytania odpowiada lek. med. Monika Głombiowska, dermatolog Centrum Medycznego Immuno Zdrowie w Gdańsku.

Dermatolog Monika Głombiowska

Co to właściwie są znamiona? Dlaczego pojawiają się na naszej skórze (lub jak powstają)?

Lek. med. Monika Głombiowska: Znamiona barwnikowe to rodzaj łagodnego namnożenia komórek, zawierających barwnik zwany melaniną, czyli melanocytów. Jeśli melanocyty wykazują tendencję do grupowania się w gniazda oraz pasma, to klinicznie manifestuje się to powstaniem znamienia barwnikowego. Znamiona barwnikowe są to dobrze odgraniczone zmiany plamiste lub grudkowe, których zabarwienie może być podobne do koloru skóry, niebieskie, brązowe lub czarne.

Znamiona barwnikowe można podzielić na zwykłe i atypowe, wrodzone (obecne przy urodzeniu) i nabyte (pojawiające się w późniejszym okresie życia) oraz z uwagi na lokalizację komórek znamionowych na: łączące, skórne i złożone. Pomimo, iż są one zjawiskiem bardzo powszechnym, istnieje wiele rozbieżnych teorii na temat ich powstawania.

Do najbardziej istotnych czynników etiologicznych należy zaliczyć: predyspozycje genetyczne, rolę hormonów, a także działanie światła słonecznego i immunosupresji*. Z tego względu liczba znamion barwnikowych wzrasta w okresie dojrzewania płciowego  (hormony)  i ciąży (hormony i immunosupresja), podczas opalania – zwłaszcza jeśli ekspozycje na światło słoneczne są intensywne i przerywane, oraz w trakcie chemioterapii z powodu nowotworów złośliwych.

*immunosupresja –  to stan obniżenia aktywności układu odpornościowego, pojawiający się fizjologicznie (np. w ciąży, aby organizm matki nie odrzucił dziecka) lub podczas leczenia wielu chorób, u podłoża których leży nieprawidłowe działanie układu odpornościowego.

Dlaczego niektórym osobom w wieku dorosłym ciągle przybywa nowych znamion?

Większość znamion pojawia się w okresie dzieciństwa, dojrzewania oraz u młodych osób dorosłych. Po 30-stym roku życia ilość nowych znamion zmniejsza się, dlatego każda nowa zmiana w tym wieku powinna wzbudzać podejrzenie.

Czy piegi to też znamiona?

Nie. Piegi to płaskie, jasnobrązowe zmiany barwnikowe, charakteryzujące się nieregularnym kształtem, a także dużymi różnicami rozmiarów. Zwykle zajęta jest twarz, ale zmiany mogą występować również w okolicy ramion, barków oraz górnych części pleców. Błony śluzowe jamy ustnej oraz miejsca nieeksponowane na działanie światła nie są na ogół zajęte. Piegi powstają na ogół w okresie dzieciństwa i mają tendencję do ustępowania w wieku starszym. Szczególnie często występują o osób rudowłosych i blondynów, a więc mających fototyp I i II. Skóra osób z piegami jest szczególnie narażona na poparzenia słoneczne. Występuje również zwiększone ryzyko zachorowania na czerniaka. Pod względem histopatologicznym piegi różnią się od znamion występowaniem melanocytów posiadających zwiększoną ilość melaniny, ich ilość jest jednak niezmieniona.

Znamiona na skórze pleców

Jakie są rodzaje znamion? Które są niegroźne, a które mogą być niebezpieczne?

Istnieje wiele różnych podziałów znamion. Najbardziej prosty został przedstawiony na początku omówienia. Podstawową regułą oceny znamion umożliwiającą ich zakwalifikowanie do zmian łagodnych, podejrzanych lub złośliwych jest reguła ABCD. Litery ABCD odzwierciedlają podstawowe kryteria określane przy ocenia znamion i tak odpowiednio oznaczają: A – asymetria (Asymetry), B – brzeg (Border), C – kolor (Color), D – średnica (Diameter). Niegroźne są znamiona łagodne (zwykłe) – o regularnej, symetrycznej budowie, dobrze odgraniczonym brzegu i równomiernie rozmieszczonym barwniku oraz o średnicy poniżej 5 mm. Ryzyko rozwoju  czerniaka  z tych znamion jest niewielkie. Niebezpieczne są znamiona atypowe – asymetrycznego kształtu, o nieregularnym brzegu, różnorodne kolorystycznie i o średnicy powyżej 5 mm  – ten typ może ulegać zezłośliwieniu i transformacji w kierunku czerniaka.

Czy możemy samodzielnie stwierdzić, że znamię może być groźne? Co powinno nas zaniepokoić?

Każda zmiana pojawiająca się w obrębie znamienia powinna wzbudzić nasz niepokój i skłonić do wizyty u dermatologa. I tak powiększenie rozmiarów znamienia bądź zwiększenie jego grubości, zmiana zabarwienia (przebarwienia, nieregularne zabarwienie, odbarwienie, zaczerwienienie), wystąpienie obrzęku bądź odczynu zapalnego, krwawienia, owrzodzenia lub świądu, powinny bezwzględnie nakłonić nas do pilnej wizyty u lekarza.

Na czym polega badanie znamion przez dermatologa?

Badanie znamion przez dermatologa polega na ocenie klinicznej i dermoskopowej zmian barwnikowych. Ocena kliniczna polega na oględzinach znamion danej osoby i wybraniu tych, które budzą wątpliwości i należy zbadać je dokładniej. Jeśli ktoś ma dziesiątki czy setki znamion na ciele, niemożliwe jest dokładne zbadanie wszystkich i nie jest to potrzebne, ponieważ większość to niegroźne zmiany. Dermoskopia jest nieinwazyjną metodą diagnostyczną, umożliwiającą ocenę struktur barwnikowych na poziomie naskórka, granicy skórno-naskórkowej i górnych warstw skóry właściwej z użyciem przyrządu optycznego z podświetleniem, zwanego dermatoskopem. Dermoskopia pozwala różnicować zmianę łagodną ze zmianą złośliwą, barwnikową z niebarwnikową oraz odróżnić czerniaka od łagodnej zmiany barwnikowej.

Kiedy najlepiej badać znamiona?

Najlepiej badać znamiona raz do roku. W przypadku obecności dużej ilości znamion bądź obecności zmian wątpliwych, lekarz zaleca częstsze kontrole, średnio co 3-6 miesięcy. W przypadku corocznych kontroli zaleca się badanie po okresie letnim, gdyż do transformacji nowotworowej częściej dochodzi w okresie intensywnych ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Ważniejsza jednak od pory roku jest systematyczność wizyt.

Dermatoskop znamiona na plecach

Co należy zrobić, gdy dermatolog ma podejrzenia, że znamię może być niebezpieczne? Gdzie się udać?

W takiej sytuacji dermatolog z reguły kieruje pacjenta do chirurga celem usunięcia chirurgicznego zmiany, połączonego z badaniem histopatologicznym usuniętego materiału.

Czy wycięcie znamienia “na wszelki wypadek”, gdy nie mamy pewności co do jego charakteru, nie powoduje negatywnych skutków?

Gdy nie ma pewności, zawsze lepiej jest usunąć zmianę. Zdecydowanie lepiej jest wyciąć zmianę łagodną niż przeoczyć czerniaka. Usunięcie zmiany łagodnej nie niesie za sobą żadnych negatywnych skutków.


Przeczytaj też drugą część artykułu, z której dowiesz się:

  • dlaczego czerniak jest taki groźny?
  • jakie są inne typy nowotworów skóry?
  • jaką profilaktykę stosować, aby uniknąć nowotworów?
  • dlaczego nie warto całkowicie ograniczyć ekspozycji na słońce?

Podobne wpisy