Rozmowa z dermatologiem – znamiona i nowotwory skóry, część 2
W pierwszej części wywiadu poruszyliśmy głównie temat znamion. Teraz skupimy się na nowotworach skóry. Dlaczego czerniak jest taki groźny? Kto jest najbardziej narażony na zachorowanie? Jak można zapobiegać nowotworom skóry? Dlaczego nie warto całkowicie chronić się przed słońcem?
Na powyższe pytania odpowiada lek. med. Monika Głombiowska, dermatolog z gdańskiego Centrum Medycznego Immuno Zdrowie.
Jakie są inne nowotwory skóry, poza czerniakiem?
Lek. med. Monika Głombiowska: Poza czerniakiem istnieje rak podstawnokomórkowy (BCC) i kolczystokomórkowy (SCC) skóry. Na podłożu znamienia jednak może dochodzić jedynie do przemiany złośliwej w kierunku czerniaka. Warto wiedzieć, że czynnikiem ryzyka wszystkich typów nowotworów skóry jest ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe, dlatego tak ważna jest ochrona przed UV.
Jakie osoby są najbardziej narażone na powstanie czerniaka lub innych groźnych znamion? Jakie czynniki zwiększają ryzyko rozwoju takich znamion?
Najbardziej narażone na powstanie czerniaka są osoby z niskim fototypem skóry, a więc o jasnej karnacji, często z obecnością piegów, o włosach w kolorze rudym lub blond i niebieskich oczach. Osoby takie często mają skłonność do poparzeń słonecznych, nigdy lub bardzo rzadko udaje im się uzyskać brązową opaleniznę.
Do innych czynników ryzyka rozwoju czerniaka należą wspomniane wyżej: ekspozycje na UV, zwłaszcza powtarzające się, krótkie i intensywne, oraz oparzenia słoneczne, zwłaszcza w dzieciństwie. Warto dodać, że najbardziej narażone są osoby zamieszkujące tereny położone bliżej równika. Kolejnym czynnikiem są predyspozycje genetyczne – jeżeli w naszej rodzinie ktoś chorował na czerniaka, my też mamy zwiększone ryzyko zachorowania.
Do innych czynników ryzyka należą: obecność znamion barwnikowych, zwłaszcza mnogich i/lub atypowych. Szacuje się, że osoby z liczbą znamion >50 mają 5-ktotnie wyższy wzrost ryzyka, niż te z liczbą znamion <10.
Należy jednak wiedzieć, że jedynie 25-40% czerniaków rozwija się na podłożu znamion barwnikowych, pozostała większość powstaje de novo, czyli na podłożu skóry zdrowej. Dlatego tak ważna jest ochrona całej skóry przed słońcem, a nie jedynie punktowa ochrona znamion barwnikowych. Kolejnymi czynnikami ryzyka są: immunosupresja, ciąża, terapia estrogenami. Warto podkreślić, że drażnienie mechaniczne znamion nie powoduje zwiększenia ryzyka transformacji w czerniaka.
Dlaczego czerniak zagraża naszemu życiu, chociaż jest to tylko zmiana na skórze?
Czerniak jest bardzo groźnym nowotworem skóry, gdyż stosunkowo szybko powoduje przerzuty, zarówno regionalne jak i odległe, a wykryty zbyt późno niełatwo poddaje się leczeniu. Warto jednak wiedzieć, że zdiagnozowany w początkowym stadium daje bardzo duże szanse na wyleczenie, dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie choroby.
Jak wygląda leczenie czerniaka/innych nowotworów skóry?
Podstawą leczenia wszystkich nowotworów skóry jest leczenie chirurgiczne polegające na wycięciu zmiany. W przypadku raków podstawnokomórkowego i kolczystokomórkowego takie postępowanie jest z reguły wystarczające. W przypadku czerniaka, w zależności od stadium miejscowego zaawansowania choroby i obecności lub braku przerzutów, stosuje się również chemio- i immunoterapię oraz radioterapię.
Czy wycięcie czerniaka gwarantuje wyzdrowienie?
Wycięcie czerniaka nie gwarantuje wyzdrowienia. Rokowanie zależy w głównej mierze od stopnia naciekania skóry przez tez nowotwór. W początkowej fazie choroby szybkie usunięcie zmiany daje bardzo duże szanse na wyleczenie.
Czy nowotwór skóry może nawracać, gdy został raz wycięty?
Nowotwór może nawrócić, dlatego konieczne są regularne kontrole po wycięciu czerniaka.
Czy można w jakiś sposób zapobiec powstaniu nowotworów skóry? Jakie działania profilaktyczne można podjąć?
Jako że wspólnym czynnikiem ryzyka powstawania czerniaka i innych nowotworów skóry jest ekspozycja na promieniowanie UV, działania profilaktyczne mają na celu głównie ochronę przed słońcem. W przypadku czerniaka ważna jest również regularna ocena znamion barwnikowych przez dermatologa. Z kolei w przypadku raka kolczystokomórkowego ważne jest systematyczne leczenie ognisk rogowacenia słonecznego, na podłożu którego często dochodzi do powstania tego typu nowotworu skóry.
Czy stosowanie chemicznych filtrów UV nie zaszkodzi nam bardziej, niż umiarkowana ekspozycja na słońce?
Jedną z form ochrony przed słońcem jest stosowanie kremów z filtrem. Wyróżniamy dwa rodzaje filtrów – fizyczne (mineralne) i chemiczne. Ich mechanizm działania jest zupełnie inny. Większość nowoczesnych preparatów ochronnych w swoim składzie zawiera z reguły oba rodzaje filtrów, gdyż ich odmienne, uzupełniające się działanie stanowi bardziej kompleksową formę ochrony przed promieniowaniem. Całkowite uniknięcie UV jest niemożliwe, a nawet niewskazane.
Jednym z korzystnych efektów działania promieni UVB jest produkcja witaminy D, której 90% powinno być wytwarzane w sposób naturalny. Ścisła ochrona przeciwsłoneczna jest drogą do niedoboru witaminy D, a w konsekwencji może wywołać wiele niezależnych chorób, takich jak choroby układu sercowo-naczyniowego, w tym nadciśnienie tętnicze, choroby autoimmunologiczne i choroby układu kostnego (osteoporoza).
Dlatego ważne jest odpowiednie wyważenie pomiędzy ochroną i ekspozycją na promienie UV. Takie postępowanie zmniejsza ryzyko braków witaminowych w organizmie i jednocześnie nie przyczynie się do wzrostu zachorowań na nowotwory skóry. Podczas gdy większość dermatologów i fotobiologów aprobuje preparaty przeciwsłoneczne, niektóre grupy stoją na stanowisku, że preparaty te w swoim składzie zawierają wysoce szkodliwe i kancerogenne substancje i nie powinny być stosowane.
Ciężko jest orzec, czy niektóre substancje zawarte w kremach z filtrem (np. oksybenzen), których szkodliwe działanie zostało naukowo potwierdzone, są w istocie bardziej szkodliwe niż samo promieniowanie UV. Większość dermatologów oraz autorów fachowej literatury dermatologicznej rekomenduje stosowanie filtrów przeciwsłonecznych.
Czy popularne ostatnio naturalne oleje (np. olej z pestek malin ) mogą skutecznie zastąpić syntetyczne filtry?
Jednym z powodów poszukiwania naturalnej ochrony przeciwsłonecznej jest lista potencjalnie uznawanych za szkodliwe substancji chemicznych zawartych w komercyjnych filtrach przeciwsłonecznych. Do naturalnych filtrów zaliczamy np. olej z pestek malin czy olej z otrębów ryżowych. Różne doniesienia podają odmienną wartość wskaźnika SPF naturalnych olejów, dlatego też nie powinny być one traktowane jako samodzielny olej ochronny podczas opalania lub intensywnego kontaktu ze słońcem. Sprawdzą się one natomiast jako dodatek do kosmetyków pielęgnacyjnych wzmacniając ochronę przeciwsłoneczną.
Czy opalanie w solarium także może nam zaszkodzić?
Z reguły w solariach wykorzystuje się dwa rodzaje promieniowania: UVA i UVB. Kiedyś solaria wyposażone były jedynie w lampy UVA gdyż sądzono, że jest to nieszkodliwe promieniowanie. Jednak efekty naświetlania lampami UVA były niezadowalające, gdyż promieniowanie to nie powoduje trwałej opalenizny. Aktualnie wiadomo, że zarówno promieniowanie UVA jak i UVB są niekorzystne dla naszej skóry. Mają działanie degenerujące i kancerogenne. Z tego powodu dermatolodzy nie zalecają korzystania z solarium.
Czy istnieją jakieś naturalne sposoby przeciwdziałania nowotworom skóry, włączając w to dietę czy suplementację niektórych składników?
Nie ma ścisłych rekomendacji dietetycznych w profilaktyce nowotworów skóry. Za substancje, którym przypisuje się działanie przeciwdziałające nowotworom skóry uważa się witaminę D, selen, kurkumę, substancje zawarte w bakłażanach i owocach jagodowych (antocyjany). Badania amerykańskie z kolei podają korzystny wpływ diety śródziemnomorskiej w profilaktyce tych nowotworów (dieta bogata w warzywa i owoce, świeże zioła, ryby, oliwę z oliwek, czerwone wino). Warto włączyć te produkty do swojej diety.
Przeczytaj również pierwszą część artykułu. Dowiesz się z niego
- jak rozpoznać groźne znamiona
- co to jest dermoskopia
- kiedy najlepiej badać znamiona.
